Eeuwenoude Helmondse documenten tijdelijk weg voor restauratie

Een deel van het Helmondse verleden verlaat deze week tijdelijk de regio. Drieëndertig eeuwenoude documenten, zogeheten charters, uit het stadsarchief van Helmond gaan vanuit het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven (RHCe) naar een restauratiebedrijf om te worden hersteld.

Charters zijn officiële akten of oorkonden, opgesteld op perkament en vaak voorzien van zegels. In deze documenten zijn belangrijke rechtshandelingen, privileges en eigendomsafspraken vastgelegd. De Helmondse charters dateren uit de periode 1300 tot 1662.

“Ze geven inzicht in de bestuurlijke, juridische en economische verhoudingen van die tijd. Sommige oorkonden zijn van bijzondere historische waarde voor Helmond, bijvoorbeeld omdat ze gaan over rechten van steden of over bezit”, vertelt Jolanda Louwers-Smeets, Manager Communicatie, Erfgoed & Toezicht bij RHCe. “In de collectie zit een akte uit 1579 waarin Filips II, hertog van Brabant, de stad Helmond toestemming geeft om vier jaar lang belasting te heffen, omdat de stad veel kosten heeft gemaakt.”

We grijpen zo min mogelijk in, omdat we respect hebben voor de authenticiteit en integriteit van de documenten.

Restauratie noodzakelijk
De afgelopen weken zijn de stukken zorgvuldig onderzocht. Voor elk document is een afzonderlijk behandelplan opgesteld, want de toestand verschilt per exemplaar. Veel charters vertonen oude vouwlijnen, waardoor ze bij het hanteren kunnen scheuren. Ook de kwetsbare waszegels vragen om deskundig herstel.

Volgens het RHCe is restauratie noodzakelijk om te voorkomen dat deze unieke bronnen van Helmondse geschiedenis verder beschadigen. “De documenten zijn niet meer veilig te gebruiken of te tonen”, aldus het centrum. “De charters worden opgehaald door een gespecialiseerd restauratiebedrijf in Delft dat veel ervaring heeft met het behandelen van historische documenten.”

Er zijn in Nederland slechts enkele bedrijven die hiervoor in aanmerking komen. Het gekozen bedrijf werkt ook voor instellingen zoals het Nationaal Archief, het Koninklijk Huisarchief, de Koninklijke Bibliotheek en musea zoals Rijksmuseum Boerhaave en het Rijksmuseum van Oudheden.

Hanteerbaar
De restauratie bestaat uit het herstellen van scheuren, verstevigen van kwetsbare of verzwakte delen en het aanvezelen van ernstig vervilt papier. De aanpak is volgens Louwers-Smeets terughoudend. “We grijpen zo min mogelijk in, omdat we respect hebben voor de authenticiteit en integriteit van de documenten. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling om de charters er als ‘nieuw’ uit te laten zien”. De charters moeten hanteerbaar blijven voor raadpleging, digitalisering en, indien van toepassing, een tijdelijke tentoonstelling. 

Voor elk charter wordt individueel bepaald wat de meest geschikte aanpak is.

De waszegels van de charters worden waar nodig gestabiliseerd, bijvoorbeeld door ondersteuning of aanpassingen in de opbergdoos. “Voor elk charter wordt individueel bepaald wat de meest geschikte aanpak is. Het vervangen van zegels, bijvoorbeeld door een 3D-geprint exemplaar, is absoluut onaanvaardbaar. Dat zou een ernstige aantasting van de authenticiteit betekenen.”

RHCe Eindhoven
“Zodra het herstel is voltooid, keren de documenten terug naar het RHCe in Eindhoven. De restauratie zal enkele weken tot een paar maanden in beslag nemen, afhankelijk van de staat van de afzonderlijke documenten en de benodigde behandelingen”, zegt Louwers-Smeets. De charters blijven na restauratie in het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven (RHCe). Sinds 2003 is het RHCe de officiële archiefbewaarplaats van de gemeente Helmond.