Minister delegeert leefstijl naar de gemeente

Als de conceptplannen voor de vernieuwing van het zorgstelsel doorgaan, moet de leefstijl er een veel grotere rol in gaan spelen dan nu het geval is. Over de vraag hoe leefstijlbeleid wordt gefinancierd, is echter nog veel onduidelijkheid. De minister lijkt erop te vertrouwen dat de gemeenten er samen met de zorgverzekeraars uitkomen.

Den Haag maakt overuren. Minister Kuipers van Volksgezondheid en Welzijn stond erop dat zijn visie op de vernieuwing van het zorgstelsel, het Integraal Zorgakkoord (IZA), dit najaar klaar zou zijn. Af te lezen aan de gisteren uitgelekte versie van het akkoord is het ministerie een eind op weg.

Nieuw paradigma: leefstijl

De zorg heeft een nieuw paradigma: preventie en leefstijl. Werd decennialang door de achtereenvolgende ministers van Volksgezondheid vooral lippendienst aan preventie bewezen, nu moet het toch echt gaan gebeuren dat de leefstijl serieus wordt genomen. De zorg heeft ‘grote opgaven’, schrijft het conceptakkoord, namelijk “inzetten op gezondheid door middel van preventie en ondersteuning, zodat zorgvragen worden voorkomen of minder zwaar worden. Daarbij gaat het zowel om het bevorderen van een gezonde leefstijl als om het versterken van de sociale omgeving en zelfredzaamheid van mensen.”

Een andere grote opgave luidt: “Afremmen van medicalisering: niet elke hulpvraag is een zorgvraag en niet bij elke zorgvraag past een medisch antwoord.”

Het klinkt alsof de juiste afslag richting leefstijlgeneeskunde eindelijk door de minister is gevonden. Hoe worden de ‘grote opgaven’ in concreet beleid omgezet?

De gemeenten lossen het op

Wat de uitwerking van het preventiebeleid betreft, lijkt de minister te denken dat de gemeenten het allemaal zelf gaan oplossen. Samen met de zorgverzekeraars moeten ze “regionale samenwerkingsafspraken over gezondheidsbevordering” maken. Ze moeten bovendien een specifieke aanpak formuleren voor onder meer de aanpak van overgewicht bij kinderen en de gecombineerde leefstijlinterventie bij overgewicht van volwassenen.

“Zorgverzekeraars en gemeenten benutten daarbij de bestaande werkstructuur tussen zorgverzekeraars en gemeenten, regionale preventiecoalities, GGD-en, (thuiszorg)zorginstellingen, patiënten-, cliënten- en naastenorganisaties en kennisinstellingen. Daarnaast hebben zij aandacht voor de inzet van e-health, bijvoorbeeld ter versterking van zelfhulp en gezondheidsvaardigheden en ter vervanging van face to face contact.”

Van de ziekenhuizen wordt vooral een rol verwacht als kenniscentrum op leefstijlgebied. Verder moet leefstijl in de opleiding en bijscholing van zorgprofessionals aan bod komen. En patiënten moeten geïnformeerd worden “over de meerwaarde van een gezonde leefstijl bij de behandeling van hun klacht, aandoening of ziekte. De gewenste gedragsverandering wordt ondersteund en gestimuleerd. Patiënten-, cliënten- en naastenorganisaties en zorgprofessionals hebben hierin een stevige rol.”

Financiering

Over de vraag hoe de aanpak moet worden betaald, geven de conceptplannen minder duidelijkheid. Weer wordt de bal doorgespeeld, nu vooral naar de zorgverzekeraars die moeten “zorgen voor passende afspraken in de contractering met zorgaanbieders, zodat zorgaanbieders een stevige financiële prikkel hebben om in te zetten op gezondheid, duurdere vormen van zorg te voorkomen en de verbinding te leggen met zorgprofessionals uit het sociaal en publiek domein. De ruimte binnen de huidige bekostigingssystematiek wordt hierbij door zorgverzekeraars beter benut.”

Meer preventie moet uiteraard leiden tot een betere volksgezondheid. Maar of dat een doel is waarin het zinvol is om te investeren, lijkt niet aan de orde te zijn. Concrete plannen om de gezondheidsresultaten als gevolg van de focus op leefstijl in het financiële plaatje te verwerken zijn er nog niet. “VWS en de NZa kijken op welke wijze bekostiging op basis van uitkomsten mogelijk kan worden gemaakt en verkennen de mogelijkheden om daarbij gezondheidsdoelen te betrekken.”

Decentralisaties

Uiteraard juicht Je Leefstijl Als Medicijn juicht de aandacht voor preventie en leefstijl toe. Ook de regionale aanpak steunen we van harte. Al jaren is Je Leefstijl Als Medicijn nauw betrokken bij verschillende initiatieven op dat gebied.

Waar we ons echter zorgen om maken is de gebrekkige financiële onderbouwing. Het conceptplan lijkt verdacht veel op andere decentralisaties die we de afgelopen decennia hebben gezien: de regering maakt gemeenten verantwoordelijk voor beleid zonder ze de middelen te geven het goed uit te voeren, als een verkapte bezuinigingsoperatie.

De ‘grote opgave’ om de leefstijl een prominentere rol in de zorg te geven is een langetermijninvestering in de gezondheid en een keuze voor meer welzijn onder de inwoners van Nederland. Ze verdient meer steun dan nu in het conceptakkoord beschreven staat.