TAALentenfestival spreekt Helmondse laaggeletterden aan

Een op de zes Helmonders heeft moeite met lezen en schrijven. Dat komt neer op meer dan 12.000 mensen. Het TAALentenfestival – dat onderdeel uitmaakt van de ‘Week van lezen en schrijven’ – in de Cacaofabriek moet het taboe rond laaggeletterdheid wegnemen. Afgelopen vrijdag konden geïnteresseerden een kijkje nemen in het cultureel centrum. Het taboe rond dit thema bleek uit de magere opkomst.

Voornamelijk ouderen kwamen op het evenement af. Tussen de vijftien en twintig mensen bezochten het TAALentenfestival. Het taboe en de schaamte rond laaggeletterdheid zijn groot, merkt ook de organisatie. “We proberen onszelf zoveel mogelijk te laten zien. Ons streven is om dit thema uit de taboesfeer te halen. Dat is niet altijd gemakkelijk, want de drempel om naar een event als dit te komen is nog steeds hoog. Dat is jammer, want er is in Helmond veelal gratis hulp”, vertelt coördinator Vonne Claessens van Taalhuis Helmond.

Het event is opgezet door gemeente Helmond, LEVgroep, Bibliotheek Helmond-Peel, Ter AA en Stichting Lezen en Schrijven. De bezoekers kregen een gevarieerd programma voorgeschoteld. Het doel van deze bijeenkomst is om het belang van taal onder de aandacht te krijgen. Ook het plezier dat taal oplevert, kwam uitgebreid aan bod. Dagvoorzitter Jort van Gennip is docent sociaal werk en geeft les aan studenten van mbo-niveau 4. Hij merkt dat taal niet het “meest geliefde” onderwerp is bij de leerlingen. Jammer, want het “levert zoveel op” als je goed kunt lezen en schrijven.

Taalambassadeur
Volgens Van Gennip kan “iedereen taalvaardigheden ontwikkelen” als de lesstof, maar op een aantrekkelijke manier wordt gepresenteerd. “Op school wordt volgens een vast patroon gewerkt”, zegt hij. “Die manier werkt niet voor iedereen. Het is de kunst om de juiste wijze te vinden die voor jou werkt. Ook op oudere leeftijd kun je je taalvaardigheden ontwikkelen.”

Iemand die uit ervaring kan vertellen hoe belangrijk het is om te lezen en te schrijven is Ria van Ras-Krijnen. Tegenwoordig is ze actief als Brabants Taalambassadeur, maar dat was vroeger wel anders. De vrouw uit Aarle-Rixtel hield veertig jaar verborgen dat ze laaggeletterd was. Op het TAALentfestival deelt ze haar ervaringen. “Ik schaamde me enorm en wilde niet dat iemand mijn geheim zou weten”, vertelt ze.

Wereld van verschil
Het geheim van Van Ras-Krijnen kwam uit toen ze stemproblemen had en haar klachten moest opschrijven. “Uiteindelijk ben ik op mijn 55^e opnieuw de schoolbanken ingegaan. Dat vond ik doodeng, maar ik ben blij dat ik ben gegaan. Ik kwam in een klas van ongeveer tien mensen terecht en dat deed me goed. Toen ik zag dat ik niet de enige Nederlander was die met dit probleem worstelde, viel er een last van mijn schouders.”

Om het belang van taal onder de aandacht te brengen en het taboe rond laaggeletterdheid uit de wereld te helpen, besloot ze – na enige aansporing – om taalambassadeur te worden. “Sinds ik kan lezen en schrijven, ging er een wereld voor me open. Voortaan lees ik boeken en voel ik me niet meer klein in gesprekken. Vroeger dacht ik bijvoorbeeld dat mensen die geleerd hadden standaard gelijk hadden. Zo denk ik er niet meer over.”

Zetje nodig
Ook ervaringsdeskundige Piet van Horik deelde zijn verhaal. Hij is verbonden aan stichting ABC en zet zich als ambassadeur in om mensen over hun angst heen te zetten en opnieuw de schoolbanken in te gaan. “Mijn dochter spoorde me aan om de taal te leren. Internet was bijvoorbeeld iets wat ik vermeed en schrijven deed ik ook amper. Uiteindelijk ben ik na zesenhalf jaar studeren klaar. Iedereen heeft een zetje nodig. De een heeft genoeg aan een lief duwtje, terwijl een ander juist een schop onder de kont nodig heeft.”

Na de twee toespraken van de taalambassadeur werd de film ‘Buitenspel’ vertoond. In deze kortfilm is een vader te zien die tegen problemen aanloopt na het overlijden van zijn vrouw. Als alleenstaande ouder moet hij de zorg voor zijn zoon opnemen, en dat valt niet mee als je niet kunt lezen. De rekeningen worden bijvoorbeeld niet betaald, omdat dit digitaal moet. Iets wat pa niet lukt.

Automatisme
Na afloop van de film was het tijd voor vragen. Of het herkenbaar is. “Ja, dat fragment van die ongeopende brieven herken ik wel,” vertelt een bezoeker. “De meeste post laat ik door mijn man of kinderen lezen. Als ik post moeilijk leesbaar vind, gooi ik het vaak weg. Dat is een automatisme geworden.”

Ze beaamt dat er vast belangrijke post tussen zit die dan in de prullenbak verdwijnt. Ook geeft ze toe dat haar afhankelijkheid van anderen problematisch kan zijn: “Als iemand in mijn omgeving wegvalt, kom ik in de problemen. Ik wil het ook zelf kunnen.”

Moeilijke woorden
De zaal beaamt dat er ook wel wat mag verbeteren op het gebied van communicatie bij grote instanties als de Belastingdienst. “Hoe fijn zou het zijn als post van die organisatie in begrijpelijke taal geschreven zou zijn en de moeilijke woorden in een bijlage worden gestopt? Dat geldt ook voor brieven van de advocatuur”, zegt Van Ras-Krijnen.

Het Taalhuis geeft aan zich naast het aanpakken van laaggeletterdheid ook sterk te maken voor het vereenvoudigen van het taalgebruik. Begrijpelijke taal moet het credo zijn. Er is nog een lange weg te gaan, maar het begin is gemaakt. De eerste stap is gezet door de mensen die de Cacaofabriek bezochten. Iets waar ze trots op mogen zijn, stelt Van Horik: “De wereld is honderd keer mooier geworden, sinds ik kan lezen en schrijven. Dat gun ik iedereen!”

De organisatie blijft zich naar eigen zeggen inzetten om het taboe te doorbreken en wil zich overal in de stad zoveel mogelijk laten zien. 

Foto: Dit is Helmond