Tinus de Schel, een humoristisch stadsfiguur: uit de rubriek ‘Zo waar ut vruuger’

Helmont- Op 18 februari 1879 werd Martinus Petrus Laurentius Schellekens geboren in de gemeente Woensel. Dat was toen nog een zelfstandige gemeente die op 1 februari 1920 door annexatie deel werd van de gemeente Eindhoven. Schellekens kwam in 1919 naar Helmond. Hij is daar maar een jaar of zes blijven wonen, want in 1925 vertrok hij al naar Mierlo-Hout, dat toen nog bij de gemeente Mierlo behoorde, maar hij bleef wel heel nauw bij Helmond betrokken.

Foto boven: Tinus de Schel: Een stadsfiguur, heel humoristisch en sprak het Helmondse dialect perfect.

Martinus Schellekens was in Helmond bekend als Tinus de Schel. Hij werd zo genoemd omdat hij een harde stem had. Tinus was reiziger in garen en band maar hij dankte zijn bekendheid vooral aan zijn nevenbaan als explicateur in de Helmondse bioscopen. Een explicateur was iemand die in het tijdperk van de stomme films, ongeveer tussen 1900 en 1930, de vertoonde beelden voorzag van commentaar en geluidseffecten. Zo iemand was bij een stomme film natuurlijk niet te missen. Een explicateur was in die tijd een echte ster, evenals de acteurs op het witte doek.
Het publiek kwam vaak even graag voor de explicateur als voor de getoonde film en een vakman op dat gebied kon de film maken of breken. Daarnaast was er meestal ook nog een orkestje of een bioscooporganist voor de muziek. De bioscoop had in die tijd een sociale functie want er waren toen nog geen Nederlandse zenders voor Radio of TV. De publieke radio kwam politiek gezien pas tot stand door het Zendtijdbesluit van 1930. De bioscoop was daarom in die jaren bij uitstek het medium om een groot publiek te bereiken. In de Helmondse bioscopen schitterde De Schel als explicateur. Hij was een stadsfiguur, heel humoristisch, sprak het Helmondse dialect perfect, kwam overal en had veel vrienden. In de bioscoop kon hij van een tragedie een blijspel maken en ook omgekeerd. Een bekende spreuk van hem was: ‘Al is de leugen nog zo snel, er is niks zo zoft as maiskes vel’.

Er deden veel verhalen de ronde over de Schel. Een bekend verhaal dat Tinus de Schel zelf bij de kapper heeft zitten vertellen, ging over duiven. Hij had duiven verkocht aan iemand in Valkenswaard. Tinus waarschuwde de man met de woorden ‘Jongen ge moet ze minstens zes weken vasthouwen anders komme ze hier trug”. Een week of twee later zat hij wat te doezelen in de zon en werd hij opgeschrikt door het gefladder van onrustige duiven. Hij keek op en zag meteen dat de verkochte duiven uit Valkenswaard terug waren komen vliegen. Nog geen uur later stond de eigenaar bij hem op de stoep en vroeg of zijn duiven weer bij Tinus waren. ‘Allicht’ zei Tinus ‘ik heb toch zó gezeed zes weken vasthouwen en geen veertien dagen’. ‘Als ge ze nie zolang vast kent houwen dan moete ze de vleugels korter knippe, dan kenne ze niet meer vliege.’ Twee weken later zat Tinus weer in zijn tuin te zonnen en wat te doezelen. Hij werd wakker door geritsel onder de heg en daar zag hij verdomme die duiven weer. Gekortwiekt en al. Ze waren te voet. Ze waren uit Valkenswaard terug komen wandelen.
Tinus de Schel is wellicht ook een van de eerste Helmonds filmacteurs geweest in een stomme film. Hij had de hoofdrol in de reclamefilm die Croonenberg, eigenaar van de bioscopen Centraal en Scala, in 1930 heeft laten maken. De film ‘Tinus op stap’ is te zien op internet. Naast zijn bezigheden als reiziger in garen en band, explicateur en filmster verkocht Tinus ook wel eens jenever aan particulieren. Het verhaal ging dat hij op een dag zelf niet zo goed bij kas zat en toch wel trek had in een borreltje. Hij belde aan bij mensen die hij jenever had verkocht, en zei: ‘Wa heb ik now geheurt, ze zegge da ik jullie slechte snever heb verkocht. Laat me eens pruuve, want die naam wil ik niet hebbe.’ Er werd ingeschonken, geproefd en nog eens en nog eens, en toen zei Tinus ‘Zeg mar da ze ’t liege, want hai smakt goed.’

Via Facebook “Je bent Helmonder als…” werd onlangs ook een filmpje van Tinus toegevoegd. Klik hier om dit te bekijken.

Reageren op dit verhaal? Schrijf deze op het invulformulier wat helemaal onderaan op deze pagina staat. Zo kunnen ook de mensen die geen facebook hebben toch uw reactie lezen!

Martin Geerts, Heemkundekring Helmont.

Voor het cultuurhistorische erfgoed van Helmond bestaat steeds meer belangstelling. Toch dreigt veel cultuurgoed in de vorm van gebruiken, taal, gebouwen of historische voorwerpen, verloren te gaan. ‘Heemkundekring Helmont’ tracht dit erfgoed te bewaken en te bewaren voor de toekomst, zodat het ook voor latere generaties in stand gehouden wordt. Heemkundekring Helmont hoopt met de rubriek “Zo waar ut vruuger” niet alleen de belangstelling voor het erfgoed te bevorderen, maar ook het heemwerk extra onder de aandacht te brengen.

Lees meer Historie Helmond klik op de banner 

• Gasthuizen:
• Jan de Belleman:
• De Blinkert:
• Tinus de Schel: