Chemiegigant loosde vijftien jaar lang illegaal PFAS in het Helmondse riool

Een tijdje terug gaven fractievoorzitter Martijn Rieter en partijgenoot Jan de Kloe van Helder Helmond aan dat het Helmondse PFAS-dossier nog lang niet gesloten is. De komst van een documentaire van Zembla zou mogelijk een hoop nieuwe informatie aan het licht brengen. Die bewuste docu ‘Het PFAS-Spoor’ wordt aanstaande zondag uitgezonden en wat alvast duidelijk is geworden, is dat Custom Powders vijftien jaar lang illegaal PFAS loosde op het riool.

Custom Powders is inmiddels failliet. Deze Helmondse fabriek heeft vijftien jaar lang afvalwater met zeer hoge concentraties PFAS rechtstreeks op het riool gestort. PFAS is een verzamelnaam voor duizenden giftige stoffen. De makers van het tv-programma Zembla kregen interne documenten van het bedrijf DuPont in handen en spraken met meerdere ex-medewerkers van Custom Powders. Het bedrijf droogde jarenlang teflonpoeder voor chemieconcern DuPont in Dordrecht, nu bekend als Chemours.

Volgens Zembla gaat het om duizenden kilo’s PFOA, een inmiddels verboden en kankerverwekkend type PFAS. De gemeente Helmond wil gaan saneren in de omgeving van Custom Powders. Die schoonmaakactie kost naar schatting tien miljoen euro. Het grootste deel wordt betaald door het Rijk. Helmond wilde dat Custom Powders de kosten van de reiniging zou dragen, maar het bedrijf is failliet.

Schandalig en crimineel
Het team van Zembla geeft aan dat deskundigen dat de handelwijze van Custom Powders ‘schandalig’ en ‘crimineel’ noemen. In 2018 kwam Custom Powders al in opspraak omdat er vervuiling werd aangetroffen bij de rioolwaterzuivering in Aarle-Rixtel. Het ging toen om de giftige stof GenX.

In 2007 liet DuPont bloedonderzoek doen bij de medewerkers in Helmond. De gemeten waardes aan PFOA lagen bij sommige medewerkers zelfs vele malen hoger dan de inmiddels beruchte concentraties in het bloed van de meeste DuPont-medewerkers in Dordrecht en de Verenigde Staten.

Extreem hoog
Een van de medewerkers heeft concentraties in zijn bloed die duizend keer hoger liggen dan de huidige norm die het RIVM veilig acht. Een andere medewerker heeft bloedwaardes die 800 keer boven die norm liggen. De waardes zijn volgens milieuchemicus en PFAS-expert Chiel Jonker ‘extreem hoog’ en behoren tot de hoogste PFOA-waarden die ooit in Nederland in mensen zijn gevonden.

Uit de documenten blijkt dat DuPont sinds 2011 op de hoogte was van de stortingen op het riool. Chiel Jonker reageert met verbijstering: “PFOA breekt niet af, het is giftig en slecht voor het milieu. Ze weten dat en toch gaat het het riool in. Dat is schandalig.” Hoogleraar integriteit Rob van Eijbergen noemt het handelen van de bedrijven crimineel: “Blijkbaar vind je geld dan een stuk belangrijker dan mensenlevens en het milieu.”

Schokkend
Wethouder Arno Bonte van de gemeente Helmond noemt de jarenlange rioollozingen schokkend: “Dit is volkomen in strijd met de geldende vergunningen op dat moment. Het direct lozen op het riool is crimineel.”

Chemours laat in een reactie weten de interne documenten die in handen zijn van Zembla niet te kennen en dat er ‘volgens de toen geldende wetgeving’ geen cruciale informatie is achtergehouden. En ook dat ‘Custom Powders zelf verantwoordelijkheid draagt voor het naleven van de verplichtingen uit haar vergunningen’.

Diep betreuren
Op de beschuldiging dat het lozen op het riool crimineel is, gaat het bedrijf niet in. Custom Powders doet dat ook niet. In een statement schrijft de leiding van het Britse bedrijf onder meer dat ze de negatieve gevolgen voor mens en milieu en de rol die Custom Powders daarin gespeeld heeft ‘diep betreuren’. Verder benadrukt het bedrijf dat ze altijd de vereiste vergunningen hadden en dat deze werden afgegeven op basis van de ‘volledige veiligheids- en milieu-informatie van Chemours’.

In de Zembla-uitzending ‘Het PFAS-spoor’ doet ex-medewerker Chris Morrison voor het eerst zijn verhaal. Hij werkte ruim 25 jaar voor Custom Powders in Helmond en werd naar eigen zeggen zonder het te weten blootgesteld aan de giftige PFAS. “In eerste instantie waren we enorm trots om voor DuPont te werken. Ik was onderdeel van wetenschap die de wereld beter zou maken”, zegt hij. “Uiteindelijk kom je erachter dat je chemicaliën in de rivier hebt gedumpt, het milieu hebt vervuild. En ons is niets verteld.”

Lastig te bewijzen
Morrisson bleek twee jaar geleden darmkanker te hebben, maar zegt hij: “Ik kan de schuld niet geven aan de PFAS-chemicaliën.” Milieuchemicus Jonker beaamt dat: “Het zou mij niet verbazen als hij darmkanker heeft gekregen door de extreem hoge blootstelling aan PFOA, maar het is heel lastig om dat te bewijzen.”

De Kloe geeft aan ook gezondheidsklachten te hebben gekregen door zijn werk bij Custom Powders. Hij kwam dagelijks in aanraking met chemische stoffen, waarvoor hij niet goed beschermd werd. Jaren later ontdekte hij pas dat de werkomstandigheden onveilig waren, zodat zijn gezondheid sterk verslechterde. Dat kwam door PFAS. “Deze stof zorgt voor verstoringen in het lichaam en dat kan grote gevolgen hebben. Zo kan PFAS autistische kenmerken veroorzaken. Maar als je niet weet dat dit door die stof komt, kan dat tot medische fouten leiden. Krijg je bijvoorbeeld direct medicijnen voorgeschreven, dan kan dat slecht voor je zijn.”

Geen kruistocht
De missie van De Kloe is om “bewustwording te creëren” rond PFAS. Hij wil dit thema op de politieke agenda zetten. De Kloe geeft aan geen kruistocht tegen de gemeente te voeren. Integendeel. “Het liefste wat ik wil is samenwerken met de gemeente. Ik wil helpen en kijken hoe we deze problematiek samen kunnen aanpakken. Wegkijken is het laatste dat er moet gebeuren.”

Om na te gaan of de PFOA ook in het voedsel in de omgeving van de fabriek in Helmond aanwezig is, deed Zembla een steekproef met hobbykipeieren. Eieren van zes verschillende locaties, tussen de 600 meter en vier kilometer van de fabriek af werden getest op de aanwezigheid van PFOA.

Eieren niet eten
Uit de streekproef van Zembla blijkt dat vier van de zes geteste hobbykipeieren boven de EU-grenswaarde voor PFOA in eieren zit. Chiel Jonker: “Dat betekent dat er risico’s aan kleven. Ik zou zelf die eieren niet meer eten.” Vorige week kwam het RIVM met het advies om nergens in Nederland eieren van hobbykippen te eten vanwege het gevaar voor overmatige inname van PFAS.

Rieter en De Kloe gaven in een eerder gesprek met Dit is Helmond aan dat de komst van de documentaire zomaar wat nieuwe vragen zou kunnen opleveren. “Zodra de documentaire is uitgezonden en daar nieuwe relevante informatie uitkomt, nemen we die mee in onze vraagstelling. We hebben nog veel vragen”, legt de fractievoorzitter uit.

PFAS-moe
Het duo geeft aan nog lang niet klaar te zijn met dit dossier: “We horen dat mensen PFAS-moe zijn, maar het begint nu pas. Momenteel zijn we in samenwerking met het CDA bezig om een enquêteonderzoek op te stellen en in te dienen. Dat is een zwaar middel, maar de onderste steen moet hoe dan ook boven komen.”

De uitzending van Zembla ‘Het PFAS-spoor’ is zondagavond om 22.10 uur te zien op NPO2.

Lees ook: Helmonds PFAS-dossier wordt steeds dikker en nijpender: enquêteonderzoek in de maak

Bron: Omroep Brabant
Foto: Dit is Helmond