‘Ook slavernijverleden betrekken bij viering Zuid-Willemsvaart’

Recent plaatste Dit is Helmond een artikel over ‘200 jaar Zuid-Willemsvaart’ en de festiviteiten rondom dit jubileum. Wat de lokale partij Mi Hellemonders betreft mogen bij de festiviteiten ook de historische banden met het slavernijverleden niet worden vergeten. “Want het slavernijverleden raakt de activiteiten op de Zuid-Willemsvaart door de historische en economische context waarin het kanaal werd aangelegd en gebruikt”, aldus burgercommissielid Wilbert Linders. Hij vraagt zich dan zelfs ook af of de vieringen wel gepast zijn.

Volgens Linders bestaan er enkele verbanden tussen het slavernijverleden en de activiteiten rondom de Zuid-Willemsvaart. “De Zuid-Willemsvaart, in 1826 geheel in gebruik genomen, was van groot belang voor de economische ontwikkeling van Noord-Brabant. Deze periode overlapt met de laatste decennia van de Nederlandse slavernij in de koloniën, die pas in 1863 werd afgeschaft. Daarmee profiteerde de Nederlandse economie niet alleen van deze infrastructuur. Maar indirect ook van de rijkdom die slavernij en koloniale handel genereerden.”

Investeringen
“De aanleg van de Zuid-Willemsvaart vereiste aanzienlijke investeringen. Een deel van het kapitaal voor dergelijke infrastructurele projecten kwam wellicht voort uit de winsten van slavenhandel en slavernij-gerelateerde activiteiten”, zegt Linders verder. “Rijke Nederlanders, onder wie investeerders met belangen in koloniale ondernemingen, droegen bij aan de financiering van deze projecten. Ook de industrieën langs de Zuid-Willemsvaart, zoals textiel en metaalbewerking, waren vaak verbonden met grondstoffen uit de koloniën. Waar slavernij een rol speelde. De economische banden met de koloniën versterkten de behoefte aan transportinfrastructuur zoals de Zuid-Willemsvaart.”

Arbeidsomstandigheden
Hoewel niet direct gerelateerd aan slavernij, kun je de arbeidsomstandigheden van de arbeiders die aan de Zuid-Willemsvaart werkten, volgens Linders ook vergelijken met die van slavenarbeid. “Lage lonen, zware arbeid en slechte omstandigheden waren destijds niet ongebruikelijk. De historische context van de Zuid-Willemsvaart laat zien dat de economische en sociale structuren van de tijd, waaronder de erfenis van slavernij, invloed hadden op de ontwikkeling en het gebruik van dit kanaal. De welvaart en economische groei kwamen mede tot stand door de slavernij. En speelden een indirecte rol in de mogelijkheden voor grootschalige projecten, zoals de aanleg van de Zuid-Willemsvaart.”

Discriminatie vandaag
Het onderzoek naar het slavernijverleden van Helmond toont aan dat de stad significant profiteerde van de koloniale economie en de slavenhandel. Linders: “En daarbij speelde het stadsbestuur een faciliterende rol. Dit historische verband heeft gevolgen voor de hedendaagse vormen van discriminatie en racisme in Helmond. Het stadsbestuur erkent de noodzaak van bewustwording en herstel. En gaat de onderzoeksresultaten dan ook bespreken met de gemeenteraad en betrokken inwoners.”

Vieren?
Mogen er gezien bovenstaande überhaupt wel vieringen plaatsvinden? “Het is een complexe kwestie of het gepast is om tweehonderd jaar Zuid-Willemsvaart te vieren in Helmond”, meent Linders. “Gezien de historische context. De opening van het kanaal is een belangrijk moment in de lokale geschiedenis. En droeg bij aan onze economische ontwikkeling. Maar de regio profiteerde tegelijk van koloniale winsten. En indirect van slavernij. Het is dus belangrijk dat we bij zo’n viering de positieve én negatieve aspecten van deze geschiedenis erkennen. En te reflecteren op de bredere historische context, inclusief het slavernijverleden.”

Bewustwording
Het lijkt Linders dan ook gepast om de viering van 200 jaar Zuid-Willemsvaart in Helmond in diezelfde context te plaatsen. “Deze viering kan een gelegenheid zijn om zowel de positieve economische impact van het kanaal te erkennen als de historische banden met het slavernijverleden te verkennen. Het is belangrijk om bewustwording en reflectie te bevorderen. Zodat mensen beseffen hoe infrastructuurprojecten zoals de Zuid-Willemsvaart indirect werden beïnvloed door koloniale rijkdommen en slavernij. Dat levert een gebalanceerd en inclusief historisch perspectief op.”

[Foto: Maurice Boyer]

Lees ook: ‘Zuid-Willemsvaart 2025; 200 jaar in Helmond‘