Handleiding voor toenemende vergrijzing en vergroening

De vergrijzing is in volle gang en neemt de komende jaren alleen maar toe, terwijl het aantal zorgmedewerkers daalt.  Er moet hoe dan ook iets gebeuren om de overbelaste zorg te ontzien. Auteur Henk Geene bedacht zogenaamde ‘voorzorgcirkels’: netwerkorganisaties waarin veelal oudere, hulpbehoevende mensen elkaar opzoeken en helpen. In Helmond Brandevoort wordt al volop met dit systeem gewerkt. Geene schreef het boek ‘Voorzorgcirkels als antwoord op Vergrijzing’ dat als handleiding dient voor het opzetten van een netwerk.

“Een voorzorgcirkel is een netwerk dat zich sterk maakt voor ouderen”, vertelt Geene. “In zo’n groep worden mensen samengebracht die elkaar kunnen helpen. De voorzorgcirkels worden meestal door ouderen opgezet, maar er zijn ook gezinnen met kinderen die zich hierbij aansluiten. Het aantal zorgmedewerkers daalt, terwijl de vergrijzing toeneemt. Het zorgsysteem loopt vast en om op de toekomst in te spelen, zijn de voorzorgcirkels in het leven geroepen. Hulpbehoevende personen en mensen die dat niet zijn, bundelen de krachten. Het is absoluut niet zo dat alleen mensen die goed ter been zijn kunnen helpen. Iemand in een rolstoel kan bijvoorbeeld heel goed zijn met computers en een ander helpen die moeite heeft met de digitalisering. Het is een kwestie van geven en nemen op het gebied van hulpvragen.”

Zorg ontzien

Feit is dat de netwerkorganisaties de zorg moeten gaan ontzien. Geene bevestigt dat. “Klopt. Nu verzorgingstehuizen steeds voller worden, is het de wens om mensen zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen. Er moet hoe dan ook wat gebeuren. Vroeger was het heel normaal dat je de zorg van jouw ouders op je nam als hun gezondheid achteruit ging. In de Westerse wereld gebeurt dit minder nu kinderen het drukker hebben of ver van hun ouders weg wonen. Het is belangrijk om te vermelden dat de familie de grootste verantwoordelijkheid heeft als het om de verzorging van ouderen gaat. Dat was vroeger heel normaal, maar van dat idee is men in de loop der jaren steeds verder verwijderd. Voorzorgcirkels zijn in feite een ouderwets idee dat nu nieuw leven wordt ingeblazen.”

Takenverdeling 

“We schrijven niets voor in de cirkels, maar reiken allerlei dingen aan die opgepakt kunnen worden. In het begin zullen dat vooral zakelijke taken zijn. Dan moet je denken aan het vuilnis aan de straat zetten, iemand naar het ziekenhuis brengen of boodschappen doen. Wanneer mensen elkaar beter leren kennen, kunnen de taken wat verzwaard worden. Het helpen bij het aantrekken van steunkousen bijvoorbeeld. Hier leggen we niet de nadruk op, maar dit is wel de stip aan de horizon. Over vijf jaar is de kans vrijwel nihil dat er dagelijks thuiszorg aanwezig is.”

Koppelen

Geene: “We koppelen de voorzorgcirkels aan de medische structuur. Dat doen we pas na drie maanden. De voorzorgcirkels helpen bij het doorstromen naar het ziekenhuis. Het doel van deze netwerkorganisaties is om mensen te helpen. Stel dat je 85 jaar oud bent en over drie maanden naar het ziekenhuis moet voor een nieuwe heup: hoe moet het dan verder na je operatie? Je kunt niet meer thuis wonen zonder hulp. Als je aangesloten bent bij een voorzorgcirkel is het de bedoeling dat er in samenspraak met het ziekenhuis wordt geanticipeerd op zo’n ingrijpende gebeurtenis. Welzijnsorganisaties kunnen kijken hoe de patiënt geholpen kan worden. Er wordt nu in Noordoost-Brabant gewerkt aan het opzetten van het koppelen van medische structuren en voorzorgcirkels.”

Hoe begin je een voorzorgcirkel?

“Dat kan door ‘Voorzorgcirkels als antwoord op Vergrijzing’ te lezen”, vertelt Geene. “Dit boek is een soort handleiding voor het opzetten van voorzorgcirkels. Aan het hoofd van een cirkel staat een verbinder. Deze persoon brengt partijen samen en kijkt hoe een netwerk opgezet kan worden. Een verbinder kan iemand van een welzijnsorganisatie zijn, maar ook een betrokken buurtbewoner met een plan en de drive om alles te regelen. Het opzetten van een voorzorgcirkel is trouwens vrij laagdrempelig. De crux is om mensen samen te brengen die samen een opzet willen maken voor zo’n cirkel. Het begint met een brief die wordt langsgebracht bij wijkbewoners. Niet aan de deur, maar gewoon bij mensen thuis. Met die brief waarin het concept netjes staat uitgelegd, wordt een gesprek aangeknoopt. Het doel is om wijkgenoten te enthousiasmeren om mee te doen aan een netwerk.”

Sociaal isolement

Vereenzaming is inmiddels een groot maatschappelijk probleem. Hoe zorg je ervoor dat kwetsbare mensen uit een sociaal isolement komen en in een voorzorgcirkel terechtkomen? “Mensen die het moeilijk vinden om aansluiting te vinden kunnen dat dankzij zo’n brief vrij eenvoudig doen”, aldus Geene. “Het is de opening van een gesprek. Daarnaast werkt de brief als een soort kettingreactie, omdat het mensen aanzet om contact te zoeken met buurtgenoten om hulp te vragen of te bieden. Vereenzaamde mensen kunnen ineens bezoek krijgen, omdat een wijkgenoot vraagt of ze deel willen nemen aan een voorzorgcirkel. Het terugdringen van vereenzaming is ook een van de hoofddoelen van de voorzorgcirkels.”

Meer bekendheid 

De voorzorgcirkel wordt inmiddels meer en meer bekend, tot tevredenheid van Geene. “Gelukkig wel. Er is steeds meer bewustwording over het belang van deze netwerkorganisaties. Er is sprake van een landelijke doorbraak. In Brandevoort loopt een project met deze netwerken al erg goed. Het succes is niet zo gek, want cynisch gezegd hebben we de tijd mee. We komen ongeveer tachtigduizend mensen tekort in de zorg. Er is sprake van ontgroening en vergrijzing. Ontgroening houdt in dat er minder mensen geboren worden, terwijl er juist meer mensen ouder worden.”

Op 12 april vindt in Wijkcentrum ’t Brandpunt in Brandevoort de vierde plenaire bijeenkomst over voorzorgcirkels plaats. Tijdens deze ontmoeting wordt meer verteld over deze netwerken en wat de status is van de werkgroepen in Helmond. Aanmelden kan hier.