Nederlands Bidprentjes Archief

Dit verhaal maakt deel uit van een maandelijkse serie. De verhalen worden geschreven door Hans Vogels van Heemkundekring Helmont. Reacties kunnen ook gemaild worden naar info@heemkundekringhelmont.nl

Prentjes zijn gedrukte memories die ter nagedachtenis worden uitgegeven bij een indrukwekkende gebeurtenis, bijna altijd bij een overlijden. De tastbare herinneringen, in de volksmond bidprentjes genoemd, zijn bedoeld om zijn of haar nagedachtenis aan de overledene levend te houden en om mensen op te roepen voor hun ziel en zaligheid te bidden. De oudste exemplaren dateren uit de zeventiende eeuw en werden louter gemaakt voor geestelijken en achtenswaardige personen. In de negentiende eeuw werden ze algemeen erkend.

In het Nederlandse Bidprentjes Archief (NBA) wordt van de prentjes zowel de voor- als de achterzijde in kleur weergegeven. Het is een digitale databank voor met name Nederlandse overledenen, met als voornaamste doel wereldwijd een ingang te bieden aan stamboomonderzoekers. Vroeger bevatte het vooraanzicht een religieuze prent, maar hedentendage een beeltenis van de overledene. Op de achterkant staan annotaties over de persoon in kwestie. Aanvankelijk werd op de prentjes alleen de voor- en achternaam en de geboorte- en overlijdensdatum vermeld, later werden ook biografische gegevens toegevoegd. Daarnaast geven ze informatie over eventuele (kerkelijke) onderscheidingen, functies, missiewerk en jubilea.

Een bid- of gedachtenisprentje is een klein prentje, dat veelal wordt uitgegeven als aandenken bij een overlijden van een dierbare. Het vindt zijn oorsprong binnen de Katholieke Kerk.

Digitaal archief

Eind 2005 startten Egbert Wijnen en Theo van Beeck met een databank van deze informatiebronnen waarbij niet enkel de personalia, maar ook de afbeeldingen digitaal werden opgeslagen. Zo ontstond het ‘Nederlands Bidprentjes Archief’ ter nagedachtenis van overledenen. Het initiatief werd omarmd door Heemkundekring Helmont, die het belang van de digitale collectie inzag.

Het bidprentjesarchief bleek bepaald geen luchtkasteel. In 2011 werd een samenwerking aangegaan met Heemkundekring ‘Pladella Villa’ uit Bladel, die ook Hapert, Casteren, Hoogeloon en Netersel als werkgebied heeft. Na een jaar volgde ‘Heemkundekring Rosmalen’. In 2013 kwam het Lieshoutse ‘Hof van Liessent’ de rijen versterken en in datzelfde jaar doneerde het ‘Regionaal Archief Nijmegen’ een beduidende bijdrage. In 2014 besloten ‘Heemkundekring Bakel en Milheeze’ en de ‘Heemkring Weerselo’ hun verzameling in het NBA onder te brengen.

In dat jaar startte ook de bijvoeging van het imponerende arsenaal van Driek Smits uit Venray en werd tevens ‘Heemkundekring Reusel’ aan de samenwerking toegevoegd. Daarna volgde ‘Heemkundekring Dye van Best’ en stelde ook ‘Heemkring Bartold van Heesel’ haar collectie beschikbaar. Inmiddels zijn de collecties van Henk Veenstra uit Den Bosch en Wim Aarts uit Erp toegevoegd. Op initiatief van Wim Janssen ontstond het idee om, met behulp van een eigen server, het archief internationaal aan te bieden op het massamedium internet. De achterliggende gedachte was om wereldwijd een ingang te bieden aan genealogen. Het archief bevat immers biografieën die voor stamboomonderzoek van onschatbare waarde kunnen zijn.

Organisatie

De nog steeds toenemende verzameling is opgeslagen in een in eigen beheer ontwikkelde database. Jaarlijks komen er zo’n 6000 exemplaren bij. Met enige regelmaat, globaal om de twee maanden, worden de aanvullingen, via een update, op de NBA site gezet. Het scanwerk werd voorheen verricht door een vast team bestaande uit Harrie Scheepers en Piet Boogaarts (†). Beide zijn voor het archief van bovenmatige betekenis geweest. Sinds 2014 is Thea van Stokkum de constante factor. Ze heeft een interne opleiding gevolgd en drukt nu haar stempel op de betekenisvolle collectie. Die bevat in hoofdzaak Brabantse en Limburgse exemplaren, maar het uiteindelijke doel is om heel Nederland toe te voegen. Ook van onze zuiderburen worden frequent bidprentjes ontvangen. Het aanbod bepaalt welke gewesten worden opgenomen, maar er is geen bepaalde voorkeur.

Bij het exporteren van lokale bestanden naar de internetsite, hanteert het NBA een piëteitsfilter. Dit houdt in dat de overlijdensdata minstens één jaar voor de exportdatum moeten liggen om voor opname in de database in aanmerking te komen. Ook de kwaliteit krijgt ruime aandacht. Mocht bij een latere gift een kwalitatief betere versie worden aangetroffen, dan wordt het meteen vervangen. Dat geldt eveneens voor meer of minder beschadigde exemplaren dan wel voor prentjes waarbij de voorzijde nog ontbrak. Soms komt een versie meerdere keren voor in de databank, omdat ze zowel met een foto van de overledene als met een religieuze afbeelding aangeboden worden.

Het Nederlandse Bidprentjes Archief heeft geen economisch belang en wordt zonder winstoogmerk ter beschikking gesteld. Er zullen nimmer advertenties of reclame-uitingen op de site voorkomen. Die is ook volledig onafhankelijk en wordt niet gesponsord of gesubsidieerd. Niets mag gebruikt worden voor een commercieel doel. Er wordt frequent zorg besteed aan de volledig- en correctheid van de gedocumenteerde informatie. Mochten er desondanks typefouten of vergissingen voorkomen, dan zullen die bij de eerstvolgende update worden gecorrigeerd. Indien iemand aanstoot neemt aan een bepaald item in de databank, dan kan hij of zij responderen via de knop ‘Reageren’. Een klacht zal altijd in behandeling worden genomen en zelfs verwijdering kan serieus overwogen worden.

Inmiddels bevat de website bijna 100.000 exemplaren. De meesten zijn afkomstig uit de streek rond Helmond en Eindhoven, maar ook andere gebieden zijn rijkelijk vertegenwoordigd. Dat de collectie, met name door stamboomonderzoekers, zeer gewaardeerd wordt, mag blijken uit het grote aantal bezoekers. Wekelijks wordt de website door zo’n 3000 visiteurs bezocht. Het totale aantal heeft het miljoen al ruim overschreden. Dat is in hoofdzaak te danken aan de pioniers die er al jaren met hart en ziel mee bezig zijn. Geïnteresseerd? Kijk dan op www.bidprentjesarchief.nl of naar de site van Heemkundekring Helmont: www.heemkundekringhelmont.nl